Həddi-büluğ dövrünün başlamasıyla birlikdə kişi bədənində yaşanan hadisələrin digər bənzəri də qadınlarda yaşanar. Qadın reproduktiv (dölyaratma) hüceyrəsi olan yumurta ilə birlikdə qadın reproduktiv (dölyaratma) sistemi də kişi reproduktiv (dölyaratma) sisteminə uyğun, onu tamamlayacaq şəkildə hazırlanar.

Qadınlarda da (eynilə kişilərdə olduğu kimi) həddi-büluğ dövrünə gəlindiyi zaman, hipotalamus zamanın gəldiyini sanki anlayar və hipofiz vəzinə yumurta hüceyrələrinin yetişməsini təmin edəcək hormonlar ifraz etməsi üçün əmrlər göndərər. Hipofiz vəzi özünə çatan bu əmrlərə dərhal itaət edərək lazımi hormonları ifraz etməyə başlayar.

Qadınlarda reproduktiv (dölyaratma) hüceyrələrin əmələ gəlmə prosesi, kişilərdə olduğu kimi davamlı deyil. Bu proses müəyyən dövrlərdə gedər. Bu dövrləri müəyyənləşdirmə vəzifəsi də hipofiz vəzinə aiddir. Hipofiz vəzi, müəyyən dövrlərdə yumurtalıqdakı əsas yumurta hüceyrələrinin yetişməsini təmin edəcək bir hormon ifraz edər. Bu hormon təsir edəcəyi yeri çox yaxşı bilər və birbaşa yumurtalığa gedərək yumurta yetişdirmə vaxtının gəldiyini xəbər verər. Bununla da, yumurtalıq hüceyrələri bu əmri dərhal anlayar və yumurtanın yetişməsi üçün yumurtalığın içində intensiv fəaliyyət başladarlar.

İndi bu məlumatları bir qədər daha dərindən araşdıraq. Hipotalamus dediyimiz kiçik ifrazat vəzi zamanı necə müəyyənləşdirir? Üstəlik, bu günə qədər yaşamış və hələ də yaşayan milyardlarla qadında tam lazım olan zamanda, heç səhvlik etmədən bu müddəti necə hesablayır? Hipotalamus, beynin ara beyin nahiyəsində yerləşən, zamanı müəyyənləşdirə biləcək bir mexanizmi olmayan, üstəlik, xarici dünya ilə qətiyyən təmasda olmayan, hüceyrələrdən əmələ gəlmiş bir parçasıdır. Bu ət parçasının zamanı müəyyənləşdirməsi, əlbəttə, insanın adi hadisə qarşılayıb üstündən keçib gedə biləcəyi məsələ deyil. Lakin bu kiçik təfsilat, insan bədənində dayanmadan baş verən möcüzəvi hadisələrdən yalnız biridir. İnsanı heyrətə salan belə hadisələr, insan bədəninin hər kvadrat millimetrində, hər an, heç dayanmadan davam edir. Məsələn, hipotalamusun göndərdiyi əmri oxuyub anlaya bilən, bu anladığı əmrə görə qərar alıb, bu qərar əsasında əmələgətirmə prosesi apara bilən və əmələ gətirdiyi maddələri özündən çox uzaqda, heç görmədiyi bir yerə düzgün şəkildə çatdıran hipofiz vəzində də heyranlıq oyandıran bir möcüzə baş verir. Hipofiz vəzi də yenə bir hüceyrə qrupudur. Bu hüceyrələrin birləşib, şüurlu şəkildə özlərinə çatan əmrləri "anlamaları" və bu anladıqları əmrə tabe olmaları başlı-başına fövqəladə haldır. Bu hüceyrələr qrupunun "anlama", "idrak etmə", "nəticə çıxartma", "qərar qəbul etmə", "qərarı tətbiq etmə" kimi xüsusiyyətləri hansı şüurla mümkün olur?

İnsan bədəni işığın daxil olmadığı, qaranlıq, bir çox mayenin damarlar içində böyük sürətlə hərəkət etdiyi, olduqca intensiv gediş-gəlişin olduğu mürəkkəb mühitdir. Bu mühitdə öz ölçüsü ilə müqayisədə nəhəng maddələrlə qarşılaşan müəyyən molekul yığınının istədiyi yerə zərər görmədən və itmədən çatması, hətta bəzi vasitəçilərlə lazımi yerlərə bəzi maddələr göndərməsi heç bir təkamülçü izahla açıqlana bilməz. Çünki təkamülçülərin bu cür möcüzəvi yaradılış dəlilləri qarşısında tək sığınacaqları olan təsadüflərə (digər heç bir canlıda olmadığı kimi) insan bədəninin mürəkkəb quruluşunda da yer yoxdur.

Bir daha xatırlatmalıyıq ki, bütün bu hadisələr əsnasında qarşımıza çıxan ağıl və şüur ​​bu hüceyrələrin heç birinə aid deyil. Hüceyrə dediyimiz varlıqların bir-birlərini görəcək gözləri, danışıb razılığa gələ biləcək dilləri, eşidə biləcək qulaqları yoxdur. Bu varlıqlar təkcə özlərini yaratmış olan Allahın əmrlərini tətbiq edir, hər an Onun ilhamı ilə özlərindən qətiyyən gözlənilməyəcək möcüzəvi hadisələrin gerçəkləşməsinə vəsilə olurlar.

 

Yumurta hüceyrələri inkişaf etməyə başlayır...
Yumurta hüceyrəsi, yumurtalıq adlandırılan və hər təfsilatı ilə bu iş üçün xüsusi dizayn olunmuş bir orqanda əmələ gətirilir. Hər qadında sağda və solda bir dənə olan yumurtalıqların içində sinirlərin, qan və limfa damarlarının girib çıxacağı qədər bir boşluq var. Boşluğun içində qan baxımından olduqca zəngin lif toxumaları da var. Yumurta hüceyrələrinin etibarlı şəkildə əmələ gəlmələri, qidalanmaları və qorunmaları bu toxumalar sayəsində təmin olunur. Bu qoruyucu strukturun içində müxtəlif ölçülərdə və çox sayda kisəciklər (follikullar) var. Hər kisəcikdə bir ədəd yumurta ana hüceyrəsi var. Hər ay bu kisəciklərdən birindəki yumurta hüceyrəsi yetişərək mayalanmanın baş verə bilməsi üçün yumurtalıqdan kənara buraxılar.

Lakin bu əmələgəlmə prosesi tək mərhələli əmələgəlmə prosesi deyil; bir yumurta hüceyrəsinin yetişməsi bir çox mərhələnin ardıcıl baş verməsi ilə mümkün olur. Yumurta ana hüceyrəsinin yetişməsi və bir reproduktiv (dölyaratma) hüceyrə halına gələ bilməsi üçün, əvvəlcə bir mitoz və iki meyoz olmaqla, bölünmələr baş verər. Lakin müəyyən ardıcıllıqla baş verən bu bölünmələrdə heç bir səhvlik olmamalıdır. Çünki bölünmələr nəticəsində hüceyrədəki xromosom saylarında dəyişikliklər baş verir və müxtəlif hüceyrə növləri əmələ gələr. Eynilə kişi reproduktiv (dölyaratma) hüceyrəsində olduğu kimi, qadınlarda da ana yumurta hüceyrələrində 46 olan xromosom sayı, bu bölünmələr nəticəsində 23-ə enər.

Yumurta hüceyrəsində baş verən mitoz və meyoz bölünmələr nəticəsində üç ədəd kiçik hüceyrə və bir ədəd böyük hüceyrə (ootid) əmələ gələr. Kiçik hüceyrələr qida çatışmamazlığından öldüyü halda, böyük hüceyrə bəzi dəyişikliklər keçirərək yumurtanı əmələ gətirər. Əgər yaranan hüceyrələrin hamısı eyni böyüklüyə sahib olsaydılar, mayalanma nəticəsində yaranan ziqotun inkişafı üçün lazım olan qida qeyri-kafi qalardı. Lakin hüceyrələrdən birinin daha çox qidaya sahib olması və digərlərinin kiçik olmasıyla, belə bir problemin yaranmasının qarşısı hələ ən başından alınmışdır.

Yumurtanın yetişməsi öz-özünə baş verən hadisə deyil. Əvvəlcə də ifadə etdiyimiz kimi, bu inkişafı formalaşdıran, kişi reproduktiv (dölyaratma) sistemində olduğu kimi, beynin altına yerləşdirilmiş hipofiz vəzinin ifraz etdiyi hormonlardır. Yumurtanın əmələgəlmə mərhələlərini və bu mərhələlərdə təsir göstərən hormonları belə yekunlaşdırmaq mümkündür:

1) follikular faza: Yumurta hüceyrəsinin əmələ gəlməyə başladığı fazadır. Yumurta ana hüceyrəsi, bir qədər əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, "follikul" adlandırılan kisəciklərin içində olur. Follikul əmələ gəlmə prosesi təxminən 14 gün davam edər. Bir hipofiz hormonu olan FSH (follikulstimullaşdırıcı hormon) qan vasitəsilə yumurtalıqlara gələr. Bu hormonun yumurtalıqlarda follikulun formalaşması, inkişafı və follikul içindəki ana hüceyrədən yumurtanın əmələ gəlməsini təmin etmək kimi vəzifələri var. Bu hormon eyni zamanda yetişmiş follikuldan estrogen hormonunun ifraz olunmasına da səbəb olur.

Estrogen xüsusən uşaqlığın quruluşuna təsir edən hormondur. Uşaqlıqdakı hüceyrələrin mitoz bölünməsini sürətləndirərək bu nahiyənin qalınlaşmasını, dolayısilə mayalanma əməliyyatından bir müddət sonra buraya bağlanacaq rüşeymin yumşaq zəmindən yapışmasını təmin edər. Həmçinin uşaqlığa yüksək miqdarda qan və toxuma mayesi gəlməsini təmin edər. Hər ay bu hazırlıqlar həyata keçirilər. Əgər yumurta hüceyrəsi mayalanarsa xüsusi hazırlanmış bu toxumaya yerləşərək qidalanacaq və inkişafını davam etdirəcək.

İnsanın yaradılışının hər mərhələsində olduğu kimi, burada da möcüzəvi bir hadisə baş verir. Qadının reproduktiv (dölyaratma) sistemindəki hüceyrələr, irəlidə qonaq qəbul edəcəkləri rüşeymin ehtiyaclarını əvvəlcədən müəyyənləşdirir, bu ehtiyaclara istiqamətli hazırlıqlar görür, inkişaf edəcək rüşeym üçün lazım olan ən uyğun mühiti meydana gətirməyə çalışırlar. Bir hüceyrə qrupu bu cür şüur ​​və ağıl tələb edən əməliyyatları necə gerçəkləşdirə bilir? Əlbəttə, hüceyrələrin belə ağıl və şüura sahib olduqlarını söyləmək qeyri-mümkündür. Lakin qadının reproduktiv (dölyaratma) sistemindəki (hətta hipofiz vəzisindəki) hüceyrələr qeyri-mümkün kimi qiymətləndirdiyimiz bu hadisəni gerçəkləşdirir, heç tanımadıqları rüşeymin ehtiyaclarına ən uyğun mühiti əvvəlcədən hazırlayırlar.

Şübhəsiz ki, bunları hüceyrələrin öz ağılları və iradələriylə etdiyini iddia etmək ağıl və məntiq sahibi heç bir insan üçün mümkün deyil. Öz şüuru və iradəsi ilə bacarması mümkün olmayan bir şeyi, şüursuz atomlardan ibarət olan hüceyrələrin bacardığını iddia edən insan, əlbəttə, böyük məntiqsizliyə yol verir. O zaman qarşımıza çıxan həqiqət açıq-aydındır: bir insanın yaradılmasında rol oynayan bütün hüceyrələr, özlərinə Allahın ilham etdiyi vəzifələri yerinə yetirir, beləliklə də, yer üzündə dünyaya gələn hər insanla birlikdə bir möcüzənin gerçəkləşməsinə vəsilə olurlar.

2) Ovulyasiya fazası (luteal faza): Bu fazada yumurtanı daşıyan kisəcik (follikul) çatlayar və yumurta sərbəst vəziyyətə keçər. Lakin yumurtalıqlardan boşluğa buraxılan yumurta hüceyrəsini tutacaq bir köməkçiyə ehtiyac var. Əks təqdirdə yumurta hüceyrəsi spermatozoidlə görüşəcəyi yerə doğru irəliləyə bilməyəcək və qətiyyən spermatozoidlə qarşılaşmayacaq. Məhz bu məqamda yumurtalıq və uşaqlıq arasındakı boru şəklində strukturlar olan "uşaqlıq boruları" fəaliyyətə keçər. Yumurtalıqlardan boşluğa buraxılan yumurta hüceyrəsi, bir osminoq kimi nəhəng qollara sahib olan uşaqlıq borusu tərəfindən tutular. Mayalanma əməliyyatının baş verdiyi yer olan uşaqlıq borusunda spermatozoidin olub-olmamasına görə daha sonrakı mərhələlər formalaşar.

Bütün bu əməliyyatlara nəzarət edilməsini təmin edən isə, hipofiz vəzindən ifraz olunan lüteinləşdirici hormondur (LH). Bu hormonların əlaqədar mühüm bir xüsusa daha diqqət çəkməkdə fayda var. Yetişmiş yumurta hüceyrəsinin içində olduğu kisəciyin (follikulun) çatlaması və beləliklə də, yumurtanın spermatozoidlə görüşəcəyi yerə irəliləməsində LH hormonu mütləq lazımdır. Bu hormonun olmaması, (digər hormonlar tam ifraz olunsa da) follikulun ovulyasiya mərhələsinə qədər formalaşmaması deməkdir. Lakin belə bir ləngimə olmaz və ovulyasiya fazasından təxminən 2 gün əvvəl elm adamlarının açıqlaya bilmədiyi, hələ də tam bilinməyən səbəblərlə, ön hipofiz vəzinin LH hormonu ifraz etməsində artım müşahidə olunar. Eyni dövrdə FSH adlı hormonda da artım baş verər və iki hormonun təsiri ilə hər ay müntəzəm şəkildə ovulyasiya əməliyyatı baş verər. Yəni hipofiz vəzi burada da zamanı səhvlik etmədən düzgün hesablayır, tam lazımi vaxtda lazımi hormonları, lazımi miqdarda ifraz etməyə başlayır.

Əlbəttə, bu şüurlu davranışı hipofiz vəzindən, bu vəzi əmələ gətirən hüceyrələrdən gözləmək qeyri-mümkündür. Əgər ortada açıq şəkildə görülən yüksək ağıl və iradə varsa, bu ağlın və iradənin də bir sahibi var. İnsanın yaradılış mərhələlərindəki bütün bu möcüzəvi hadisələrdə təcəlli edən ağıl və iradə sonsuz qüdrət sahibi olan Allaha məxsusdur.
3) Sarı cisim (corpus luteum) fazası: Yumurtanın çıxmasından sonra boş qalan kisəciyin (follikulun) içi qanla dolar. Bu kisəciklərin yerləşdiyi boşluğu əhatə edən "qranulez" və "teka" adlı xüsusi hüceyrələr çoxalaraq kisəcik içindəki laxtalanmış qanın yerini alarlar. Bu hüceyrələr lipidlərlə zəngin, sarı rəngli hüceyrələrdir. Beləliklə də, yumurtanın ayrıldığı follikul, içinə dolan mayelərlə genişlənərək "sarı cisim" (corpus luteum) adlandırılan aktiv struktur əmələ gətirmiş olar.

Sarı cisim deyilən bu struktur uşaqlığın rüşeym üçün hazırlanması və hamiləliyin sağlam şəkildə davam etdirilməsi məsələsində çox mühüm rol oynayar. Bu strukturun ən mühüm xüsusiyyəti LH-ın (lüteinləşdirici hormonun) da təsiriylə progesteron adlı hormonu ifraz etməsidir. Olduqca mühüm funksiyaları olan progesteron hormonu uşaqlıq divarını stimullaşdırar. Uşaqlıqdakı ən mühüm dəyişmə selikli qişa təbəqəsində baş verər. Estrogen və progesteron hormonlarının təsiriylə selikli qişa təbəqəsi qalınlaşmağa başlayar. Vəzilər və kapilyar damarlar səthə qədər gələr, uşaqlıq divarı qıvrımlı quruluş alar. Vəzilərinin ifrazat fəaliyyəti artar. Bu dəyişikliklərdəki məqsəd, mayalanmadan sonra rüşeymin yerləşməsi üçün əlverişli mühit hazırlamaqdır. Həmçinin uşaqlıq əzələlərini dincəlməyə məcbur edərək hamiləliyin davam etməsini təmin edər. Bundan başqa progesteron süd vəzilərinin inkişafına da təsir edər.

Bir hormonun digərinin üzərində təsir meydana gətirməsi, üstəlik, bunu tam lazım olan zamanlarda edə biləcək hissə sahib olması təsadüflərlə açıqlanması mümkün olmayan haldır. Belə olan halda, ağla suallar gəlir. Şüursuz atomların birləşməsiylə əmələ gələn bir molekul necə olur ki, bu cür həssas hissiyyat gücünə sahib olur və təşəbbüs edərək insanın ən rahat edəcəyi şəkildə bədəndəki əməliyyatları təşkil edir? Hormonları əmələ gətirən molekulların ağla və şüura sahib ola bilməyəcəyi aydındır. Bu vəziyyət, sistemin çox üstün güc tərəfindən bir-birini tamamlayıcı xüsusiyyətlərlə birlikdə yaradıldığını bizə göstərir. Hormonları təşkil edən molekullara, bu molekulları əmələ gətirən atomlara şüurlu davranışlar göstərmələrini ilham edən, göylərin və yerin Rəbbi olan Allahdır.

Sarı cisim (corpus luteum) fazası 12-14 gün davam edir. Bu fazanın sonunda əgər mayalanma baş verməsə sarı cisim korlanır və eyni mərhələlər təkrarlanır. Sarı cismin korlanmasıyla birlikdə estrogen, progesteron və digər hormonlar da artıq ifraz olunmaz, yəni vəzifə yenə hipofiz vəzindədir. Hipofiz vəzində təkrar FSH və LH hormonları ifraz olunmağa başlayar. Bu da yeni follikulların böyüməsini başladar. Lakin bu follikullar kifayət qədər inkişaf edə bilməzlər, çünki estrogen və progesteronun yoxluğu uşaqlıqda yeni bir fazanın (menstruasiya) başlamasına səbəb olar.

4) Aybaşı (menstruasiya) fazası: mayalanmış yumurtanın bədəndən atıldığı fazadır. Mayalanma baş vermədiyi üçün, daha əvvəl hazırlanmış olan uşaqlıq divarı gərilər, kapilyar damarların qopması ilə birlikdə yumurta çölə atılar. Bu fazadan sonra bədən bütün bu əməliyyatları təkrarlamaq üçün hazırlıqlara başlayacaq.
Bütün bu fazalar müəyyən dövr ərzində, bütün qadınlarda həmişə təkrarlanar. Hər ay yeni yumurta hüceyrələri əmələ gələr, eyni hormonlar eyni dövrlərdə təkrar-təkrar ifraz olunar, qadın bədəni sanki mayalanma baş verəcəkmiş kimi hazırlanar. Lakin son mərhələdə spermatozoidin olub-olmamasından asılı olaraq bədəndəki hazırlıqların istiqaməti dəyişər.

 

Mayalanmdan əvvəl aparılan hazırlıqlar
Yumurta hüceyrəsi spermatozoidlərin qadın bədəninə çatdıqları yerdən 20-25 sm. uzaqdadır. Bu uzaqlıq, spermatozoidlərin böyüklüyünün təxminən 3000 mislidir. Spermatozoidlərin, öz ölçüləri ilə müqayisədə düşünüldüyü zaman, olduqca uzun olan bu məsafəni qət edə bilmələri üçün ciddi dəstəyə ehtiyacları var.

Necə ki, spermatozoidlə yumurta hüceyrəsinin görüşməsi baş vermədən əvvəl həm qadın, həm də kişi bədənində bəzi hazırlıqlar başlayar. Bu hazırlıqların böyük hissəsi spermatozoidin ana bədənindəki səfərində ona asanlıq təmin etmək üçündür. Məsələn, uşaqlıqda müxtəlif yığılma və dalğalanmalar baş verər. Uşaqlıq və uşaqlıq borusunda həmişəkindən fərqli istiqamətdə baş verən bu hərəkətlilik spermatozoidin yumurta hüceyrəsinə doğru gedişini asanlaşdıracaq. Bu yığılmalardakı diqqətçəkən xüsus isə yığılmağa səbəb olan maddədir. Prostoqlandin adlı bu maddə kişi bədənindən gələn spermatozoidlərlə birlikdə hərəkət edən mayenin (toxum kisəciyi mayesinin) içində olar. Başqa bir bədəndən gəlməsinə baxmayaraq, bu maddə, uşaqlığın quruluşunu bilir və ona təsir edərək özü ilə gətirdiyi spermatozoidin irəliləməsini asanlaşdırır.

Mayalanmanın baş verməsi üçün, uşaqlıqda baş verən dəyişikliklər bununla məhdudlaşmaz. Bu dövrdə kanallar genişlənər. Estrogen hormonlarının təsiriylə mukus (uşaqlıq ifrazatı) artar. Mukus, içindəki natrium xlorun çox artmasının lazım olduğunu bilirmiş kimi, özünü hazırlayar, elastikləşər və şəffaf hala gələr. Bu dəyişmələrin nəticəsində mukusdan bir-birləri ilə paralel uzun aralığı olan düz bir quruluş ortaya çıxar. Mukusun bu quruluşu spermatozoidin quyruq hərəkətləriylə bu boşluqlardan asanlıqla keçməsini təmin edəcək formaya çevrilər. Bu çevrilmənin (spermatozoidlərin asan hərəkət etməsiylə yanaşı) çox mühüm təsiri daha var: bu sayədə kanallar təkcə normal quruluşdakı spermatozoidlərin keçməsinə icazə verərək anbar və süzgəc vəzifəsi də yerinə yetirmiş olarlar. Çünki spermatozoidlər bəzən mayalanma üçün forma etibarilə uyğun quruluşa sahib olmazlar. Buna görə də, bu kanallarda sıradan çıxarlar.

Bura qədər deyilənlərdən də görüldüyü kimi, uşaqlıqdakı və yumurtalıqdakı hər hərəkətin, spermatozoidin yumurta hüceyrəsinə çatması üçün xüsusi olaraq hazırlandığı aydın həqiqətdir. Məsələn, yumurtlama əməliyyatı bitdikdən və bir spermatozoidlə yumurta hüceyrəsinin qarşılaşmasına imkan təmin edildikdən sonra mukus mayesi tam əks əməliyyat yerinə etməyə başlayar. Qatılaşar və şəffaflığı qalmaz, bu da spermatozoidlərin içəriyə girməsinə mane olar.

Qadın reproduktiv (dölyaratma) sistemində baş verən dəyişmələr bədənə daxil olan spermatozoidlərin yumurta hüceyrəsinə çatmasını təmin etmək üçündür. Lakin bu (əvvəlki hissədə də üzərində dayandığımız kimi) olduqca maraqlı haldır. Çünki tam fərqli bir bədəndən gələn hüceyrələrə qadın reproduktiv (dölyaratma) sistemindəki işçilər kömək edir.

Necə olur ki, bir hüceyrə, daha əvvəl eyni mühitdə belə olmadığı (üstəlik, eyni mühitdə olmuş olsa da nəticə dəyişməyəcək) hüceyrələr barəsində bu qədər təfsilatlı məlumata sahib olmuşdur? Bu hüceyrələrin nəyə ehtiyacı olduğunu, məsələn, necə sürət qazanacağını haradan bilir? Şübhəsiz ki, uşaqlıqdakı mayeni əmələ gətirən hüceyrələrin bir spermatozoidin sahib olduğu xüsusiyyətləri bilmələri və onlara uyğun mühit hazırlamaları qeyri-mümkündür.

Bura qədər qeyd edilən bütün əməliyyatlar, bütün qadınlarda eyni ardıcıllıqla və eyni mükəmməllikdə baş verər. Bu uyğunluq və bir-biriylə əməkdaşlıq içində çalışan sistemləri düşündüyümüz zaman, qarşımıza çox açıq bir plan və dizaynın çıxdığını görərik. Spermatozoid, ana bədəni üçün dizayn olunmuş, ananın reproduktiv (dölyaratma) orqanları da spermatozoidi qarşılamaq üçün xüsusi olaraq təşkil edilmişdir. Bu uyğunlaşmada ən kiçik əksiklik olsa, məsələn, spermatozoidin hərəkət etməsini təmin edən qamçısı olmasa və ya spermatozoid, ana bədənindəki turş mühiti neytrallaşdıracaq mayedən məhrum olsa, çoxalma baş verməyəcək.

Bu da açıqca göstərir ki, kişi və qadın reproduktiv (dölyaratma) hüceyrələri arasındakı böyük uyğunlaşma, ən başdan müəyyənləşdirilmiş planlı yaradılışın əsəridir. Kişini və qadını yaradan, onları bir-birlərinə uyğun edən və beləliklə də, bir damla sudan bir insan yaradan, aləmlərin Rəbbi olan uca Allahdır. İnsan Allahın yaratmasındakı mükəmməlliyi düşünməli və Rəbbimizin sonsuz qüdrəti qarşısında Ona qeyd-şərtsiz təslim olmalıdır:

Sizin yaradılışınızda və törədib yaydığı canlılarda tam yəqinliklə inanan qövm üçün ayələr var. (Casiyə surəsi, 4)

 Spermatozoidlə yumurta hüceyrəsinin görüşü baş tutur
Bir çox əməliyyatdan keçən və yetişən yumurta, uşaqlıq borularına atılar. Bu əsnada özünü bürüyən bir çox hüceyrəni də özü ilə daşıyar. Uşaqlıq borularına çatan spermatozoid, yumurta hüceyrəsini mayalandırmadan əvvəl "qranulez" adlandırılan bu hüceyrələri keçmək məcburiyyətindədir. Daha sonra da yumurta hüceyrəsini bürüyən qalın membranı deşməlidir.

Spermatozoid bu maneələri necə kəçəcək?
Məhz bu məqamda spermatozoiddə müəyyən dizayn olduğu və bu dizaynın mükəmməlliyi bir daha ortaya çıxır. Spermatozoidin, daha əvvəl bəhs etdiyimiz "akrosom" deyilən hissəsində saxlanılmış fermentlər hialuronidaza və proteolitik fermentlərdir. Yumurtanın dəstək toxumasını (qranulez hüceyrələrini) bir yerdə saxlayan hüceyrə birləşdiricilərində isə hialuron turşusu olar. Məhz hialuronidaza fermenti bu turşunun quruluşunu korlayar və bu yolla da yumurtanı əhatə edən hüceyrələr arasında spermatozoidə sanki bir yol açar. Proteolitik fermentlərsə yumurtaya bağlı toxumalardakı zülalların həzm edilməsinə imkan verər. Bu iki fermentin köməyi ilə spermatozoid yumurta hüceyrəsinə çatdırılar.

Bəs yumurta hüceyrəsindən çox uzaq bir yerdə, kişi bədənində əmələ gətirilən spermatozoidlərin sahib olduqları fermentlər, necə olub ki, tam yumurta hüceyrəsinin quruluşuna təsir edən maddələrdən ibarətdir? Bu maddələrin formulunu kim tapmışdır? Mikroskopik varlıqlar olan spermatozoidlərin, yumurta hüceyrəsini mayalandıra bilmələri üçün ən lazım olan yerlərinə, yəni baş hissələrinə bu fermentləri kim yerləşdirmişdir?

Bunları edən spermatozoidin özü deyil. Spermatozoidin hialuron turşusunun mövcudluğundan və bu turşunun hüceyrələr üzərindəki təsirindən xəbərdar olması və hialuronidaza adlı fermentin bu turşunun təsirini aradan qaldıracağını bilməsi qeyri-mümkündür. Üstəlik, fermentin formulunu bilmək kifayət deyil. Bunun insan bədənində ifraz olunmasını təmin etmək də lazımdır. Spermatozoidin bu fermenti insan bədənində ifraz edəcək sistemi öz-özünə meydana gətirməsi də, əlbəttə ki, qeyri-mümkündür. Məsələn, tibb və ya kimya sahəsində təhsili almamış hər hansı insandan, "hialuron turşu"sunun quruluşunu korlayan fermentin adını soruşsanız və ya bu fermentin quruluş formulunu yazmasını tələb etsəniz sizə cavab verə bilməyəcəyi aydındır. Lakin spermatozoid hüceyrəsi, şüur ​​sahibi bir insanın görə bilməyəcəyi işləri görür, bilməyəcəyi kimyəvi formulları bilən şəkildə öz içində məqsədinə nail olmasını təmin edəcək maddələr də saxlayır. Şübhəsiz ki, bunu spermatozoidin etdiyini söyləmək ağıl və məntiqlə tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Ağılsız və məntiqsız fərziyyələr bir kənara qoyularaq, düşünüldüyü zaman, spermatozoiddə yumurta hüceyrəsinin quruluşuna təsir edən fermentlərin olmasının başlı-başına yaradılış dəlili olduğu görüləcək. Bu mükəmməl uyğunlaşma qətiyyən təsadüflərlə açıqlana bilməz. Spermatozoidlərin, özündən tam fərqli mühitdə yerləşən başqa bir hüceyrənin kimyəvi quruluşundan xəbərdar olması, bu kimyəvi maddələrə necə təsir edəcəyini təhlil etməsi, sonra da bu təhlil nəticələrinə görə lazımi kimyəvi maddələri əmələ gətirməsi, ancaq və ancaq üstün ağıl sahibi bir Yaradanın, spermatozoidi bu xüsusiyyətlərlə birlikdə yaratmış olmasıyla açıqlana bilər.
Spermatozoidin quruluşundakı bu mükəmməl dizayn, insanın hər şeyi ilə bütöv şəkildə Allah tərəfindən yaradıldığının çox aydın dəlillərindən biridir.

Spermatozoid yoluna davam edir
Spermatozoid yumurta hüceyrəsinin xarici təbəqəsinə çatdığı zaman, spermatozoidin xarici membranı, burada özünü tanıyan xüsusi bir reseptor zülala bağlanar. Bu bağlanma ilə birlikdə spermatozoidin qoruyucu zirehinin (akrosomun) membranı əriyər. Eyni zamanda yumurta hüceyrəsinin membranı da, spermatozoidləri özünə çəkmək üçün lazımi bir maddə olan "fertilizin" maddəsini ifraz edər. Bu molekul spermatozoidlərin hərəkət qabiliyyətini artıraraq, onların yumurta hüceyrəsi membranı ilə asan reaksiyaya girməsini təmin edər. Fertilizin maddəsi həmçinin spermatozoidin baş hissəsində yerləşən akrosomun fəaliyyətini də artırar.

Spermatozoidin yumurta hüceyrəsi membranına dəyməsi ilə birlikdə yeni maddələr fəaliyyət keçər və yeni əməliyyatlar baş verər. Yumurta hüceyrəsinə dəyən spermatozoid "anti-fertilizin" deyilən bir maddə ifraz edərək, yumurta hüceyrəsinin ifraz etdiyi fertilizin maddəsini təsirsiz hala gətirər. Beləliklə də, yumurta hüceyrəsinə ilk çatan spermatozoid, digər spermatozoidlərin yumurta hüceyrəsinə gəlişini dayandıracaq.

Yumurta hüceyrəsini bürüyən membran, spermatozoid hüceyrəsinin içəriyə girməsindən təxminən 2 saniyə sonra özünü yeniləməyə başlayar. Həmçinin qətiyyən ikinci bir spermatozoid hüceyrəsinin içəriyə girməsinə icazə verməz. Aparılan təcrübələrdə bu membranın yox edilməsi ilə birlikdə bir çox spermatozoidin yumurta hüceyrəsinə girdiyi müşahidə edilmişdir. Buna görə də, mayalanma membranı çox sürətlə əmələ gəlməlidir. Mayalanma membranının əmələ gəlməsindən sonra isə artıq heç bir spermatozoid yumurta hüceyrəsinə girə bilməz. Bu halı ilə yumurta hüceyrəsini təhlükəsiz bir binaya bənzətmək mümkündür. Çünki yumurta hüceyrəsinin xarici membranı sanki içəridə çox mühüm məlumatlar olan bir binanın təhlükəsizlik nəzarət sistemi kimi hərəkət edərək hüceyrənin içinə keçməyə icazə vermir.

Spermatozoidin yumurta hüceyrəsi membranına dəydiyi yerdə əvvəlcə bir çıxıntı əmələ gələr. Həmçinin ilk öncə spermatozoidin baş hissəsi yumurta hüceyrəsinin ən xarici təbəqəsinə girər. Sonrakı 30 dəqiqə ərzində spermatozoidlə yumurta hüceyrəsi tam birləşərlər. Bütün bu əməliyyatlar nəticəsində spermatozoidin içində daşıdığı genetik məlumat yumurta hüceyrəsinə köçürülmüş olar.

Lakin burada mühüm xüsus var: əgər yumurta hüceyrəsinin və spermatozoidin ifraz etdiyi fermentlər bir-biriylə uyuşa bilsə yapışma baş verər. Əks halda yapışmaları qeyri-mümkündür. Bunun səbəbi budur: hər canlı növünün yumurta hüceyrəsi özünəməxsus kimyəvi tərkibi olan fertilizin maddəsi ifraz edər. Bu, fərqli növə məxsus (məsələn, insan xaricindəki canlılara məxsus) spermatozoid hüceyrələrinin yumurta hüceyrəsinə yaxınlaşmasının qarşısını almaq, növün korlanmasına mane olmaq üçün alınmış bir tədbirdir. Beləliklə də, fərqli növlərə (məsələn, bir pişik ilə bir ata və ya bir insan ilə başqa bir canlıya) məxsus spermatozoid və yumurta hüceyrələrinin birləşmələrinin qarşısı alınmış olar.

Fermentlərlə yanaşı, spermatozoidlə yumurta hüceyrəsinin elektrik yükü də mayalanmada təsirlidir. Yumurta hüceyrəsi həmişə mənfi elektrik yükünə malikdir. Spermatozoidlərin hər biri isə müsbət elektrik yükü ilə doludur. Əks yüklər bir-birini cəzb etdiyi üçün yumurta da bütün spermatozoidləri özünə doğru cəzb edər. Lakin yumurta hüceyrəsinin içinə girə bilən ilk spermatozoidlə birlikdə elektrik yükü dərhal dəyişər. Yumurta hüceyrəsi də artıq spermatozoidlər kimi müsbət elektrik yükünə malik olar. Eyni yüklər bir-birini itələdiyi üçün birləşmə anından etibarən yumurta bütün spermatozoidləri itələməyə başlayar.

Mayalanmanın son mərhələsində
Spermatozoidin yumurta hüceyrəsinin nın girməsiylə birlikdə quyruq hissəsi qopar və çöldə qalar. Bunu, vəzifəsini tamamlayan kosmik gəminin dünyaya qayıdarkən yanacaq qutusunu geridə qoymasına bənzədə bilərik. Məlum olduğu kimi, kosmik gəmilər özlərini atmosferin xaricinə daşıyacaq yanacaq qutularını vəzifələri bitdikdən sonra boşluğa buraxarlar. Çünki içlərindəki yanacaq boşaldıqdan sonra qutular lüzumsuz ağırlıq təşkil edərlər. Atmosferin xaricinə çıxışı asanlaşdırmaq üçün bu qutuların tam lazım olduğu zamanda buraxılması şərtdir. Eynilə spermatozoidlər də özləri üçün lazım enerjini və hərəkət qabiliyyətini təmin edən quyruqlarını yumurta hüceyrəsinin içinə girməyə çalışarkən buraxarlar.

Diqqət yetirilsə, mayalanmada fövqəladə dərəcədə yaxşı hesablanmış bir sistem işləyir. Yumurta hüceyrəsinin ətrafındakı əridici maye spermatozoidin zirehini yavaş-yavaş dəlir, bu əsnada da spermatozoid yumurta qabığına yaxınlaşır. Zireh dəlindiyi anda ortaya çıxan fermentlər isə, spermatozoidin yumurta qabığını dəlib içəri girməsini təmin edir. Bu anda dəyişən elektrik yükü də, digər spermatozoidləri itələyərək, yeni əmələ strukturu dəvətsiz qonaqlardan qoruyur.
Əgər bu qədər yaxşı qorunmuş və bir-birinə uyğun yaradılmış bir sistem olmasaydı, spermatozoid-yumurta hüceyrəsi birləşməsi qətiyyən baş tutmazdı.
Əgər yumurta hüceyrəsinin ifraz etdiyi yol göstərici maye olmasaydı, spermatozoidlərin özlərinə görə olduqca uzaqda yerləşən yumurta hüceyrəsinə çatmaları mümkün olmazdı.

Əgər spermatozoidlərin zirehi olmasaydı, onlar da digər mikroorqanizmlər kimi yumurta mayesi tərəfindən əridilərdi.
Əgər bu zirehin altına yerləşdirilmiş xüsusi əridici fermentlər olmasaydı, bu dəfə də spermatozoidlər yumurta hüceyrəsinə qədər çatmalarına baxmayaraq, onun qabığını dələ bilməz və içinə girə bilməzdilər.

Əgər yumurta hüceyrəsi və spermatozoidlərin elektrik yükləri əks deyil, eyni olsaydı, o zaman yumurta hüceyrəsi spermatozoidləri itələyər və heç bir spermatozoid yumurta hüceyrəsinə yaxınlaşa bilməzdi.

Göründüyü kimi, tək bir yumurta hüceyrəsi ilə spermatozoidin birləşməsində belə fövqəladə tarazlıq və hesab var. Bundan əlavə bu hesab və tarazlıq, yalnız bir dəfə deyil, ilk insandan indiyədək dünyada yaşamış milyardlarla insan üçün hər dəfə bir daha baş verir.

Tək bir mərhələsində belə təsadüfə qətiyyən yer verməyən bu möcüzəvi əməliyyatlar, insanın Allah tərəfindən yaradıldığını çox açıq şəkildə göz qabağına gətirir:

Göylərdə və yerdə olanlar Onundur; hamısı Ona qəlbən boyun əymişdir. Yaratmağı başladan, sonra onu bir daha təkrarlayacaq olan Odur; bu Onun üçün çox asandır. Göylərdə və yerdə olan ən uca sifətlər Ona məxsusdur. O, güclü və üstün olandır, hökm və hikmət sahibidir. (Rum surəsi, 26-27)